Weinig onderwerpen hebben de groene beweging zó verdeeld als kernenergie. Bij het splitsen van atomen (meestal uranium) komt relatief veel energie vrij, zonder koolstof aan de atmosfeer toe te voegen. Dat kernenergie vele malen milieuvriendelijker is dan fossiele energie, daar twijfelt niemand aan. De échte discussiepunten liggen genuanceerder. Een kort overzicht.
Is het duurzaam?
Bij kernsplitsing komt geen CO2 vrij. Het draagt dus niet bij aan klimaatverandering. Toch is kernenergie technisch gezien niet duurzaam, want uranium is geen hernieuwbare grondstof. Volgens het Nuclear Energy Agency heeft de wereld genoeg uranium om, met het huidige verbruik ervan, nog zo’n honderd jaar mee te gaan. Verder wordt gekeken naar het overstappen naar het stabielere en meer voorradige thorium.
Daarbij moet wel opgemerkt worden dat kernenergie wereldwijd ongeveer een tiende van alle elektriciteit opwekt momenteel. Als we meer energie willen opwekken op deze manier, zullen we onze voorraden van radioactieve mineralen ook sneller verbruiken. Verschillende innovaties zouden dat probleem echter aanzienlijk kunnen verminderen:
- Hergebruiken van kernafval: momenteel is de energiewinning uit uranium niet erg efficiënt. In gespecialiseerde faciliteiten kan kernafval gezuiverd en hergebruikt worden. Zo kan uit één hoeveelheid uraniumerts 50x meer energie gehaald worden. Dit wordt in Frankrijk al vrij uitgebreid toegepast. Via zogenaamde ‘broedreactoren’ zou de huidige uraniumvoorraad zelfs 30.000 jaar langer meegaan.
- Uraniumwinning uit zeewater: nu nog erg duur, maar theoretisch gezien zou de hoeveelheid bruikbare uranium zo met 60.000 jaar toenemen (bij huidig verbruik).
- Kernfusie: eigenlijk verdient het een eigen artikel, maar energie kan ook opgewekt worden door atomen te fuseren in plaats van te splitsen. Dit is hoe sterren aan energie komen. Op papier heeft kernfusie veel voordelen ten opzichte van kernsplitsing, maar het eerste succesvolle kernfusie-experiment vond pas in december 2022 plaats. Het zal dan ook nog wel even duren voordat kernfusie grootschalig toegepast kan worden.
Is het realistisch?
Kerncentrales zijn duur om te bouwen en zijn tot op heden niet in staat om te concurreren met de lage prijzen van andere energiebronnen. Toch halen vier landen halen meer dan 50% van hun elektriciteit uit kernenergie (Frankrijk, Oekraïne, Slowakije en België). De gemiddelde CO2-uitstoot per persoon in deze landen ligt ook lager dan in Nederland. Prijzig, maar kernenergie kán desgewenst een belangrijke rol spelen in de energietransitie dus.
Wat te doen met het afval?
In Nederland hebben we een centrale opslaglocatie voor hoogactief kernafval: de feloranje HABOG in Borssele, Zeeland. Het staat op hetzelfde terrein als de enige kernenergiecentrale in Nederland. Het is een gebouw dat ontworpen is om alles van aardbevingen tot een vliegtuigcrash te weerstaan. De verantwoordelijke organisatie, COVRA, geeft aan genoeg capaciteit te hebben voor de rest van de levensloop van de kerncentrale in Borssele. De HABOG kan daarna nog ongeveer honderd jaar mee.
Wat betreft écht permanente opslag – bij hoogactief kernafval heb je het immers over duizenden jaren – is er nog geen oplossing gevonden in Nederland. Wel heeft Finland recent een geologische ’tombe’ in gebruik genomen, waar kernafval voor minimaal 100.000 jaar veilig opgesloten kan worden. Klik HIER voor korte video hierover.
Is het veilig?
Bij kernenergie denkt menigeen niet zozeer aan de ruim vierhonderd actieve kerncentrales wereldwijd, maar aan de twee grote incidenten. In 1986 liep een test in Tsjernobyl in het honderd door een aaneenschakeling van slechte ontwerpkeuzes en besluiten. In 2011 vaagde een reusachtige tsunami de kernreactor van Fukushima weg. Beide gebeurtenissen staan in het collectieve geheugen gegriefd, maar wat zijn nu eigenlijk de implicaties voor Nederland?
De enige actieve kerncentrale in Nederland is gesitueerd in Borsele, Zeeland. Overigens staan or ook kleine kernreactoren in Delft en in Petten voor wetenschappelijk onderzoek en de productie van medische isotopen. De oude kerncentrale in Dodewaard (actief van ’69 tot ’97) wordt omstreeks 2050 afgebroken en verkeerd tot die tijd in een staat van ‘veilige insluiting’. Eerder werden universitaire kernreactoren in Arnhem, Eindhoven en Wageningen geheel ontmanteld.
De kerncentrale in Borsele is in gebruik sinds 1973 en is dus al vrij oud, maar er zijn nog nooit crisissen rond deze kerncentrale ontstaan. De kans daarop wordt ook érg klein geacht. Wel liggen er verschillende protocollen klaar in het geval van een kernramp, waarbij uitgegaan wordt van snelle evacuaties binnen een straal van vijf kilometer, wat ‘slechts’ neerkomt op een aantal dorpen. Bij een evacuatieradius zoals in Fukushima komen ook Vlissingen, Goes en Terneuzen in beeld.
Fukushima leert ons echter dat zo’n evacuatieradius eerder voorzorg is. Tien jaar na de meltdown is het daadwerkelijke rampgebied teruggebracht tot een een nauwe strook die overeenkomt met de windpluim op de dag van de tsunami. Zelfs het dorp Futaba, op slechts drie kilometer van de geëxplodeerde kernreactor, is alweer vrijgegeven. Het idee dat één kernramp Nederland zou wegvagen, is dus sterk overdreven.
De rampen in Tsjernobyl en Fukushima hebben de lokale gemeenschap ontwricht en de nasleep zal nog decennia voortduren – maar hoe groot is de schade nou écht? Het dodental voor Tsjernobyl wordt op 4.000 geschat, voornamelijk door blootstelling aan verhoogde hoeveelheden straling. Tot op heden kunnen zo’n 600 sterfgevallen gekoppeld worden aan Fukushima, hoofdzakelijk door stress tijdens de ontruiming. Volgens de meest pessimistische berekeningen zullen uiteindelijk zo’n 1.000 mensen vroegtijdig sterven door de straling van Fukushima. Ter vergelijking, luchtvervuiling in Nederland alleen al eist jaarlijks 12.000 levens…
Tsjernobyl en Fukushima waren tragedies, maar de omvang wordt vaak overschat. Of de voordelen van kernenergie opwegen tegen de nadelen, is uiteindelijk een persoonlijk oordeel. Toch raden wij van stoftotnadenken.nu aan om vooral eens de onderstaande video van het YouTube-kanaal Kurzgesagt te kijken, bij wiens beschouwing wij ons grotendeels aansluiten.
| MEER WETEN? 》Kernenergie (Milieu Centraal, 2023) 》Waarom we nú kernenergie nodig hebben (en over 50 jaar misschien niet meer) (Jaspers, 2019) 》How long will the world’s uranium supplies last? (Fetter, 2009) 》Supply of Uranium (WNA, 2022) 》Scientists achieve a breakthrough in nuclear fusion. Here’s what it means. (Greshko, 2022) 》Worst Nuclear Accidents in History (Kurzgesagt, 2021) 》What are the safest and cleanest sources of energy? (Ritchie, 2020) |